Xuất thân khiêm tốn, đầy khó nhọc cùng nhiều lần tuyệt vọng rất “đỗi con người” của ngài Graham là một trong những lí do khiến chúng tôi vô cùng nể phục ông, bên cạnh việc ngưỡng mộ lòng hào phóng bậc nhứt phố Wall và việc ông sáng tạo ra cách tiếp cận hoàn toàn mới như “giá trị thực”, “biên an toàn” và “Mr. Market”, thậm chí rất nhiều ý tưởng tiên phong mà phố Wall ngày nay hưởng lợi (mà họ không hề biết ơn) như bộ phận phân tích chứng khoán “research”, nghiệp vụ arbitrage/special situations, hiệp hội CFA, thậm chí ngay cả mô hình quản lý quỹ hedge fund (limited investment partnership), vĩnh viễn thay đổi thế giới đầu tư non một thế kỷ sau…
Trích đoạn về hồi ức cuộc đời ngài Graham trong ấn phẩm kỳ 40 – đã phát hành tháng 11/2020 vừa qua (https://newslettervietnam.com/an-pham-dau-tu-gia-tri-40/)
Đặt mua ấn phẩm cũ: https://newslettervietnam.com/dat-mua-an-pham-dau-tu/
Thất bại đầu đời của ngài Graham & giọt nước mắt vỡ òa hạnh phúc: https://wp.me/pcnhon-1IW
@Ngài Graham: “Trong giai đoạn bull-market bùng nổ hậu chiến tranh 1915-1916, tôi được nâng lương lên mức ngất ngưỡng $200 mỹ kim/tháng (@S.A.F.E: 5,000 USD/tháng ngày nay, cao hơn khá nhiều so với ước mơ ban đầu của ba anh em ông). Tận dụng thời cơ, tôi ngỏ lời hỏi cưới ngay Hazel và không gặp bất kỳ trở ngại nào nữa từ gia đình nàng. Đến tháng 11/1916, chúng tôi tổ chức lễ đính hôn với đầy đủ rượu vang và điện tín từ khắp mọi nơi. Sau đó, đến tháng 06/1917, chúng tôi tổ chức đám cưới tại căn hộ của Hazel, dù mẹ nàng bình luận tôi chẳng ra dáng chú rể gì cả, với bộ mặt búng ra sữa, dáng người thì mảnh khảnh.
Đến đây tôi phải kể thực đến một trong hai giai đoạn vấp ngã nghiêm trọng trên con đường đầu tư và tài chính cá nhân của tôi. Như đã đề cập ở phần trên, giáo sư Algernon Tassin của bộ môn Văn học Anh ngữ, một người khá tiết kiệm và thậm chí hà tiện, đã để dành được một lượng tiền khá lớn trong suốt hàng chục năm dạy học của mình. Ông mua vào giá cao các cổ phiếu mạ vàng (gilt-edged securities) của công ty tiện ích American Light & Traction Company. Sự thành công ban đầu của tôi ở case Guggenheim khiến tôi chú trọng hơn đến lĩnh vực đặc biệt nầy, hay có thể gọi là “arbitrages & hedges” (@S.A.F.E: chưa thực sự ứng dụng được ở Việt Nam do bị cấm chiều bán khống và ít các loại chứng khoán như trái phiếu chuyển đổi, quyền chọn mua/bán cổ phiếu riêng lẻ). Khi tôi trình bày ý tưởng cho Tassin, đồng thời trình bày một số case thành công trong quá khứ, ông ta đã rất hứng thú và mong muốn hợp tác cùng tôi.
Chúng tôi đã kí thỏa thuận rằng Tassin sẽ bán 25 cổ phiếu American Light & Traction tại giá 400 USD cho tôi, tương ứng $10,000 mỹ kim để tôi hoạt động, lợi nhuận và thua lỗ của tài khoản sẽ được chia theo tỷ lệ 50:50 giữa tôi và ông ấy. Trong năm đầu tiên, tài khoản tăng vọt một cách thịnh vượng, tôi nhớ rằng đã rút ra vài nghìn mỹ kim tiền chia lợi nhuận để góp vốn vào một dự án phòng thu (phonograph store) khác của Leon. Dù bị ám ảnh bởi thất bại trong quá khứ, tôi vẫn muốn giúp đỡ anh ấy thực hiện ước mơ của mình. Tiệm phòng thu của chúng tôi không thể nói là thành công mỹ mãn, nhưng cũng đạt lợi nhuận, duy trì vài năm sau đó và bán lại với giá tương đối.
Song đến năm 1917, tôi lần đầu tiên được tiếp xúc với bài học đau đớn về cạm bẫy tại phố Wall. Các khoản đầu tư của tài khoản Tassin nằm ở khá nhiều các chứng khoán ít phổ biến, ít thanh khoản, chẳng hạn như trái phiếu của Missouri, Kansas & Texas đã kể trên cùng vô số các món hời khác, tôi cho rằng chúng được bán ở dưới giá trị thực khá sâu nên tự tin nắm giữ. Song khi thị trường yếu đi nghiêm trọng, tất cả các chứng khoán trên đều giảm giá, thậm chí có trường hợp không có bất cứ lệnh mua (bid) nào. Tài khoản Tassin ngay sau đó bị “call margin” (gọi nộp thêm ký quỹ), mà tôi lại không thể có tiền nộp vào do đã kẹt vốn ở tài sản cố định phòng thu của anh trai tôi. Cuối cùng tôi buộc phải bán bớt một số cổ phiếu American Light & Traction của thầy tôi mà không báo trước, với giá thua lỗ nghiêm trọng, để cứu vớt toàn bộ tài khoản.
Dù vậy, tài khoản vẫn nằm dưới ngưỡng margin duy trì, bị đóng băng giao dịch do không bán được và tôi có một khoản nợ khổng lồ mà không có tiền trả. Nói cách khác, trách nhiệm quản lý tài sản cho người thầy thân cận nhất của tôi đã thất bại hoàn toàn chỉ trong thời gian ngắn! Tôi còn nhớ rất rõ rằng sau bữa ăn trưa vào thời điểm ấy, tôi đi bộ vòng quanh con phố tài chính trong một sự tuyệt vọng ảm đạm không thể tả. Trong suy nghĩ của tôi lúc ấy, tôi đã cân nhắc thực sự đến việc tự tử (suicide), hoặc gần như thế.
(@S.A.F.E: Một bài học lớn cho mỗi người chúng ta, đặc biệt những người trẻ tuổi vay mượn gia đình, quản lý ủy thác cho người khác, song lại vay nợ margin liều lĩnh. Ngay cả một người kiên cường như ngài Graham, mắc vô số các thất bại, cũng từng có ý định kết liễu đời mình vì cảm giác tội lỗi khi gây thiệt hại quá lớn cho người thân cận đã tin tưởng ông. Về sau, ông tiếp tục phá sản vì margin giai đoạn 1929-1933, và kể từ đó ông luôn dành tỷ trọng 25% danh mục cho các trái phiếu hạng cao trong mọi chu kỳ thị trường để phòng vệ rủi ro vĩ mô tương tự…)
Nhưng tôi đã đi về văn phòng, tự hứa sẽ tìm ra cách giải quyết tốt nhất thay vì trốn chạy như vậy. Tôi hẹn gặp giáo sư Tassin để cùng ông tìm ra hướng giải pháp tốt nhất giúp gỡ gạc lại vốn liếng. Một Tassin không nghi ngờ gì tôi đã vô cùng hốt hoảng khi nghe câu chuyện đó, nhưng ông luôn là một người bạn tuyệt vời: ông suy nghĩ một lúc, sau đó bảo rằng tôi hãy dùng tiền lương của mình tầm $60/tháng mà nộp vào đều đặn để trả nợ margin. Thật may mắn, ông vẫn giữ niềm tin ở tôi – dù tôi cảm thấy không xứng đáng với điều đó.
Và chỉ hai năm sau khi nộp thêm tiền, thị trường hồi phục đã khiến các khoản đầu tư trên sinh lời trở lại, tôi đã không cần phải nộp thêm đồng nào nữa. Hàng chục năm tiếp theo, không phụ lòng người thầy, tôi đã giúp biến tài sản của Tassin lên một khoản rất đáng kể so với ban đầu!”
Saigon, đăng lại 19.01.2021 – nhân ngày “Thứ Ba Đen Tối” (Black Tuesday) đầu tiên của năm 2021, bởi S.A.F.E team – TGN
